🧩 “İŞ KAZASI NEDİR? HAKLARINIZI BİLİN: İŞ KAZASINDAN TAZMİNATA UZANAN HUKUKİ SÜREÇ”
1. İş Kazasının Hukuki Tanımı
İş kazası, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 13. maddesine göre, sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, işveren tarafından yürütülen iş nedeniyle veya işin yürütümü sırasında meydana gelen ve sigortalıyı hemen ya da sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaydır.
Bu tanım gereği, sadece işyerinde değil, işe gidiş-geliş sırasında meydana gelen kazalar da bazı durumlarda iş kazası sayılır. Örneğin, işverenin sağladığı servisle işe giderken yaşanan bir trafik kazası, hukuken “iş kazası” kabul edilir.
2. İş Kazasının Bildirimi ve İşverenin Sorumluluğu
Bir iş kazası meydana geldiğinde, işverenin kazayı derhal kolluk kuvvetlerine ve en geç üç iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirme yükümlülüğü vardır.
Bu bildirim yapılmadığı takdirde işveren, hem idari para cezası ile karşılaşır hem de sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği gibi haklardan doğan zararlardan SGK’ya karşı sorumlu olur.
İşverenin bu süreçteki temel yükümlülükleri şunlardır:
- İş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almak,
- Çalışanları riskler hakkında bilgilendirmek,
- Uygun koruyucu ekipman sağlamak,
- Kaza sonrası derhal müdahalede bulunmak ve kayıt tutmak.
3. SGK Tarafından Yürütülen Süreç
SGK, yapılan bildirim üzerine olayı inceler ve “iş kazası” olup olmadığını tespit eder.
Sigortalı çalışana;
- Geçici iş göremezlik ödeneği (rapor parası),
- Sürekli iş göremezlik geliri,
- Ölüm halinde hak sahiplerine gelir bağlanması,
gibi haklar tanınabilir.
Ancak SGK, işverenden rücu davası yoluyla zararın bir kısmını veya tamamını talep edebilir. Bu, genellikle işverenin iş güvenliği önlemlerini ihmal ettiği durumlarda gündeme gelir.
4. İş Kazası Nedeniyle Açılabilecek Davalar
Bir iş kazası sonrasında işçi veya yakınları tarafından açılabilecek davalar şunlardır:
a) Tazminat Davaları (Maddi ve Manevi)
İş kazası sonucu yaralanan işçi veya ölen işçinin yakınları, işverenden:
- Maddi tazminat (çalışma gücü kaybı, tedavi masrafları, gelir kaybı),
- Manevi tazminat (yaşanan elem, acı ve ıstırap),
talep edebilirler.
Bu davalar, İş Mahkemesi’nde açılır ve iş kazasının oluşumunda işverenin kusur oranı belirlenir.
b) Ceza Davası
İş kazasının meydana gelmesinde işverenin, iş güvenliği uzmanının veya diğer sorumluların ihmali varsa, Taksirle Yaralama veya Taksirle Ölüme Sebebiyet Verme suçlarından Cumhuriyet Savcılığı tarafından yürütülecek soruşturma sonrası Ceza davası açılabilir.
Ceza Mahkemesi kararları, hukuk mahkemesindeki tazminat davasını da etkileyebilir. CEZA DAVASI SONRASI TAZMİNAT DAVASI isimli yazımızı inceleyerek bu konudaki yapılacak diğer süreci öğrenebilirsiniz.
c) Rücu Davası
SGK’nın yaptığı ödemeleri işverenden talep etmesi durumunda, rücu davası açılır. Bu davada SGK, işverenin kusuru oranında yaptığı ödemeleri geri ister.
5. Dava Süreci Nasıl İşler?
İş kazası sonrası süreç genel olarak şu adımlarla ilerler:
- Kaza bildirimi ve tespit tutanağı hazırlanır.
- Savcılık soruşturması başlatılır, kolluk kuvvetleri olay yerinde inceleme yapar.
- SGK müfettişi olayın iş kazası olup olmadığını inceler.
- İş Mahkemesi’nde tazminat davası açılır.
- Mahkeme, bilirkişi incelemesi yaparak kusur oranlarını belirler.
- Tazminat miktarı belirlenir ve karar kesinleşir.
Bu süreçte en önemli unsur, kazanın gerçekten iş kazası olduğunun belge, kamera kayıtları, tanık ve raporlarla ispatlanmasıdır.
6. İşçinin Haklarını Koruması İçin Dikkat Etmesi Gerekenler
- Kaza sonrası tutanak ve raporları mutlaka talep etmelidir.
- SGK’ya bildirim yapılmazsa kendisi de doğrudan başvuruda bulunabilir.
- Mümkünse tanık beyanlarını ve fotoğraf-dokümantasyon kanıtlarını toplamalıdır.
- Kaza nedeniyle maluliyet oranı varsa, Adli Tıp veya hastane raporu alınmalıdır.
- Tazminat davası açma süresi genellikle 10 yıldır, ancak ceza davası devam ediyorsa süre uzayabilir.
7. Sonuç: İş Kazaları Sadece Bir Olay Değil, Hukuki Bir Süreçtir
İş kazaları, çoğu zaman ihmal, yetersiz denetim veya güvenlik eksikliğinden kaynaklanır.
Bir iş kazası yaşandığında, sürecin yalnızca “kaza anı” ile sınırlı olmadığı; bildirim, SGK süreci, ceza ve tazminat davalarının bir bütün olarak yürütülmesi gerektiği unutulmamalıdır.
İşçi, haklarını bilirse; işveren, yükümlülüklerini yerine getirirse hem maddi hem de manevi zararların önüne geçilebilir.
Bu yazı genel bilgilendirme amaçlıdır. Somut olaylarınızda bir avukata danışmanız önerilir. İş Kazası süreci ciddi olduğu kadar hukuki bir süreçtir. Haklarınızı bilmeniz, süreci daha az yıpratıcı hale getirir ve ileride hak kaybı yaşamanızı engeller. Biz de ATE Hukuk ve Hukuk Bürosu olarak tüm bu hukuki işlemlerde profesyonel destek sağlamaktayız.
