“Bedelli veya Uzun Dönem Askerlik İçin İşten Ayrılan İşçi Haklarını Kaybeder mi? İşte Gerçekler!”
Türkiye’de gençlerin önemli bir kısmı bedelli veya uzun dönem askerlik sebebiyle işten ayrılmak zorunda kalıyor. Peki bu durumda işçinin kıdem tazminatı, yıllık izin ücreti, tekrar işe dönüş hakkı gibi konularda hukuki durum nedir? Kanun ne söylüyor? İşverenin yükümlülükleri neler? Bu yazıda, somut örneklerle tüm süreci sade bir dille anlatıyorum.
1. Askerlik Sebebiyle İşten Ayrılmak – Hukuki Dayanak
İş Kanunu’nun 14. maddesi (mülga 1475 sayılı Kanun’un hâlâ yürürlükteki maddesi) açıkça şunu söyler:
“Muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle iş sözleşmesini fesheden işçi, kıdem tazminatına hak kazanır.”
Yani, ister bedelli askerlik olsun ister uzun dönem askerlik, işçi işten ayrılırken kıdem tazminatını alır.
Burada önemli olan, ayrılma gerekçesinin askerlik görevi olmasıdır.
2. Bedelli Askerlikte de Kıdem Tazminatı Var mı?
Evet, var.
Bazı işverenler “Bedelli askerlik isteğe bağlıdır, bu nedenle kıdem tazminatı olmaz.” diyerek ödeme yapmamaya çalışabiliyor.
Ancak Yargıtay’ın yerleşik içtihadı şu şekildedir:
“Bedelli askerlik de bir askerlik hizmetidir. İşçi bedelli askerlik nedeniyle ayrıldığında kıdem tazminatına hak kazanır.”
Yani askere gidip 1 ay kalmanız veya bedellide fiilen kısa süre kalmanız fark etmez; kıdem tazminatı hakkı kesindir.
3. İşçi Askere Giderken Hangi Haklarını Alır?
✔️ 1) Kıdem tazminatı
Askerlik nedeniyle ayrılan işçi en az 1 yıl çalışmışsa, kıdem tazminatına hak kazanır.
Örneğin:
- 3 yıldır çalışan Ali, bedelli askerlik için işten ayrıldığında 3 yıllık kıdem tazminatını eksiksiz alır.
✔️ 2) Kullanılmayan yıllık izin ücreti
Çalışanın kullanmadığı yıllık izin var ise bunların ücreti nakit olarak ödenir.
✔️ 3) Fazla mesai, prim, yol-yemek gibi tüm alacaklar
Askerlik nedeniyle ayrılıyor olmak, işçinin diğer haklarını ortadan kaldırmaz.
4. İşçi Askere Gittikten Sonra İşe Geri Dönebilir mi?
Evet, dönebilir.
Askerlik dönüşünde işçinin işe geri dönüş hakkı vardır. Bu hak İş Kanunu’nun 31. maddesine dayanır.
Kanun şöyle der:
“Muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle işten ayrılan işçi, terhis tarihinden itibaren 2 ay içinde eski işine girmek isterse işveren onu işe almak zorundadır.”
✔️ İşveren işe almak zorunda mı?
Evet.
Eğer işveren işçiyi işe almazsa, işçiye 3 aylık ücret tutarında tazminat ödemek zorunda kalır.
✔️ Örnek:
- Bedelli askerlik yapan Mehmet 30 gün sonra terhis oldu.
- Terhis belgesini alıp 2 ay içinde işverenine başvurdu.
- İşveren “Yerine başkasını aldık” diyemez.
- Alamazsa 3 aylık ücret tazminatı öder.
5. İşveren “İstifa Ettin” Diyebilir mi?
Hayır.
Askerlik nedeniyle işten ayrılma istifa değildir.
İşçi askerlik sebebiyle haklı nedenle fesih hakkını kullanır.
Bu nedenle:
- İhbar tazminatı ödenmez,
- İşçiden ihbar süresi beklemesi istenemez,
- İşçi ihbar süresine uymadan aynı gün işten ayrılabilir.
6. Askerlik İçin İşten Ayrılırken Hangi Belgeler Gereklidir?
İşçinin işverene sunması gereken temel evrak:
✔️ Askerlik sevk belgesi veya celp belgesi
Bu belge ayrılma gerekçesinin askerlik olduğunu kanıtlar.
✔️ İşten ayrılış dilekçesi
Dilekçede şu ifade olmalıdır:
“1475 sayılı Kanun’un 14. maddesi uyarınca askerlik hizmeti nedeniyle iş akdimi feshediyorum.”
7. Bedelli Askerlikte Sık Sorulan Soru: İşçi 30 gün sonra döndüğünde işveren onu tam olarak eski pozisyonuna mı almak zorunda?
Evet.
Pozisyon değişikliği ancak işçinin onayıyla yapılabilir.
8. Örneklerle Durumu Açıklayalım
Örnek 1: Bedelli askerlik – kısa süreli ayrılık
Ahmet, özel bir şirkette 2 yıldır çalışıyor.
Bedelli askerlik celbi geldi ve 30 gün askerlik yapacak.
- Kıdem tazminatını alır.
- Kullanılmayan izinleri varsa ücreti ödenir.
- Terhis sonrası 2 ay içinde başvurursa işe geri alınmak zorundadır.
Örnek 2: Uzun dönem askerlik
Emre 6 yıldır çalışıyor ve 6 aylık uzun dönem askerlik yapacak.
- 6 yıllık kıdem tazminatı alır.
- İşveren onu askerden sonra işine almakla yükümlüdür.
- İşe alınmazsa 3 aylık ücreti tutarında tazminat kazanır.
9. Sonuç: Askerlik Nedeniyle İşten Ayrılan İşçi Hakkını Kaybetmez
Askerlik görevi, ister bedelli ister uzun dönem olsun, işçinin tüm haklarını koruduğu özel bir durumdur.
İşçi:
- Kıdem tazminatı alır,
- İzin ve diğer alacakları ödenir,
- İhbar tazminatı ödemez,
- Askerlik sonrası işe geri dönme hakkına sahiptir.
Kanun bu konuda işçiyi açıkça korumaktadır.
Bu yazı genel bilgilendirme amaçlıdır. Somut olaylarınızda bir avukata danışmanız önerilir. Bu süreç önemli olduğu kadar hukuki bir süreçtir. Haklarınızı bilmeniz, süreci daha az yıpratıcı hale getirir ve ileride hak kaybı yaşamanızı engeller.
